26 kwietnia 2023 roku weszły w życie bardzo istotne zmiany prawa pracy. Nowe przepisy mają na celu przede wszystkim zwiększenie uprawnień pracowników. Zmiany mają ułatwić zatrudnionym pogodzenie życia zawodowego z prywatnym. Szczególnie istotne zmiany nowelizacja przyniesie pracującym rodzicom, znacząco zwiększając zakres ich uprawnień. Sprawdźmy jakie dokładnie korzyści nowelizacja przyniesie pracownikom.

Zwolnienie z pracy z powodu pilnych spraw rodzinnych

Pracownik może skorzystać z dodatkowych dwóch wolnych dni w ciągu roku. Zwolnienie przysługuje pracownikowi, jeżeli może pracować z powodu pilnych spraw rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, gdy niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika w miejscu innym niż praca.

Za czas takiego zwolnienia pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, ale tylko w wysokości połowy regularnej pensji.

Pracodawca ma obowiązek udzielenia zwolnienia z pracy, jeżeli pracownik złoży mu taki wniosek. Co ważne, wniosku nie trzeba składać z wyprzedzeniem. Oczywistym jest, że pracownik nie ma najczęściej możliwości przewidzenia z odpowiednim zapasem braku możliwości pojawienia się w pracy. Z tego względu wniosek może być złożony pracodawcy w dniu, w którym pracownik będzie nieobecny w pracy. Ważne żeby pamiętać, że taki wniosek nie może być złożony później, na przykład następnego dnia po nieobecności.

Urlop opiekuńczy

Niezależnie od prawa do dwóch dni wolnych, które mogą być wykorzystane w przypadkach nagłych, pracownicy uzyskali prawo do 5 dni urlopu opiekuńczego. Urlop ten może być wykorzystany w celu opieki lub wsparcia członka rodziny (to jest dziecka, rodzica lub małżonka) lub osoby, która zamieszkuje wspólnie z pracownikiem.

Wniosek o urlop opiekuńczy musi być złożony przynajmniej na jeden dzień przed rozpoczęciem tego urlopu. We wniosku należy podać dane osoby z rodziny lub zamieszkującej z pracownikiem, która wymaga opieki. Do tego we wniosku powinna znaleźć się przyczyna uzasadniająca korzystanie z urlopu.

Wydłużenie urlopu rodzicielskiego

Do 26 kwietnia urlop rodzicielski przysługiwał w wymiarze 32 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka oraz 34 tygodnie przy urodzeniu dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie. Nowelizacja wydłużyła okres, w którym rodzicom przysługuje urlop macierzyński o 9 tygodni: odpowiednio do 41 i 43 tygodni.

Przed nowelizacją rodzice mogli dowolnie dzielić między siebie przysługujący im urlop. Nowe przepisy wprowadzają zasadę zgodnie z którą każdy rodzic ma wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego i tego prawa nie może przenieść na drugiego rodzica. W praktyce oznaczać to będzie, że w przypadku, gdy przy porodzie urodziło się jedno dziecko po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego rodzicom będzie przysługiwać łącznie 41 tygodni urlopu rodzicielskiego. Z tych 41 tygodni:

• 9 tygodni przysługiwać będzie matce,
• 9 tygodni – ojcu,
• a pozostałe 23 tygodnie rodzice mogą podzielić między siebie.

Nowelizacja wprowadziła także dłuższy urlop rodzicielski w przypadku, gdy dziecko ma ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu. Powinno być to stwierdzone odpowiednim zaświadczeniem.

Do tego prawo do urlopu rodzicielskiego będzie uniezależnione od tego, czy matka dziecka pozostawała zatrudniona lub ubezpieczona w dniu porodu. Ojciec dziecka będzie mógł wykorzystać urlop rodzicielski nawet wtedy, gdy matka w dniu porodu nie była zatrudniona lub nie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu. Nowelizacja przewiduje także, że wysokość zasiłku macierzyńskiego za cały okres urlopu rodzicielskiego wynosić będzie 70% podstawy wymiaru zasiłku.

Uprawnienia pracowników wychowujących dzieci

Pracownik, który wychowuje dziecko do ukończenia przez nie ósmego roku życia nie będzie mógł bez swojej zgody pracować w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Taki pracownik nie będzie mógł także zostać oddelegowany poza stałe miejsce pracy ani nie będzie mógł wykonywać pracy w przerywanym systemie czasu pracy. Uprawnienie to ma uniemożliwić wymaganie od pracownika wychowującego małe dziecko pozostawania w pracy w takich porach, które znacząco utrudniają opiekę nad dzieckiem.

Temu samemu celowi ma służyć wprowadzenie elastycznej organizacji pracy dla pracownika, który wychowuje dziecko do ósmego roku życia. Pracownik może złożyć wniosek o elastyczną organizację pracy poprzez:

• wykonywanie pracy zdalnej;
• obniżenie wymiaru czasu pracy;
• pracę w systemie przerywanym (praca z jedną długą przerwą w trakcie dnia);
• pracę w systemie skróconego tygodnia pracy (praca wykonywana przez mniej niż 5 dni w tygodniu, przy przedłużeniu dobowego wymiaru pracy do maksymalnie 12 godzin) lub
• pracę w systemie pracy weekendowej (praca świadczona wyłącznie w piątki, soboty i niedziele, nie więcej niż 12 godzin dziennie).

Wniosek pracownika musi zawierać jeden z rodzajów elastycznej organizacji pracy, z którego pracownik zamierza korzystać, daty rozpoczęcia i zakończenia korzystania z tego sposobu organizacji pracy, dane dziecka oraz przyczynę powodującą konieczność korzystania z wybranego rodzaju elastycznej organizacji pracy.

Pracodawca może odmówić uwzględnienia wniosku pracownika, jednak musi podać przyczyny, którymi się kierował.

Podsumowanie

Opisane zmiany dotyczą przede wszystkim uprawnień pracownika umożliwiających mu takie kształtowanie czasu pracy, które pomaga w pogodzeniu życia rodzinnego z zawodowym. Główną intencją ustawodawcy była implementacja dyrektyw Unii Europejskiej, które prowadzić mają do ułatwienia pracownikom znalezienie balansu pomiędzy sferą rodzinną a wykonywaną pracą. Oprócz wymienionych zmian nowelizacja nakazuje także pracodawcom podawanie przyczyn rozwiązania umowy o pracę, która zawarta była na czas określony czy też daje pracownikowi, który pracował minimum 6 miesięcy możliwość złożenia wniosku o zmianę rodzaju umowy o pracę na czas nieokreślony lub o bardziej przewidywalne i bezpieczne warunki pracy. Wspólnym mianownikiem wszystkich wprowadzanych zmian jest poprawa sytuacji pracownika.

Zapraszam do obejrzenia krótkiego filmu w serwisie YouTube, w którym krótko podsumowuję treść artykułu. Film można znaleźć po kliknięciu w pogrubione słowo.