Projekt ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców

2022 rok przyniósł duże zmiany w przepisach, dotyczących pobytu i pracy cudzoziemców w Polsce. Motywem przewodnim wszystkich tych reform było uproszczenie i przyspieszenie procesu uzyskiwania przez cudzoziemców podstawy legalnego pobytu oraz legalnej pracy w Polsce. W styczniu 2022 roku została przeprowadzona istotna reforma, dotycząca podstaw pobytu oraz zatrudniania cudzoziemców w Polsce. Wydłużyła ona między innymi okres, na który udzielić można oświadczenia o zatrudnieniu cudzoziemca.

W marcu 2022 roku wprowadzono przepisy znacząco ułatwiające obywatelom Ukrainy uciekającym przed wojną podjęcie legalnej pracy w Polsce. Obecnie przygotowywany jest projekt ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców. Ustawa ma uporządkować oraz uprościć wszystkie procedury związane z zatrudnianiem cudzoziemców na terenie Polski. W tym artykule przedstawię jakie dokładnie zmiany wprowadzone zostaną w związku z przyjęciem projektu tej ustawy. Pamiętaj, że prace nad ustawą jeszcze się nie skończyły, a ten artykuł omawia jedynie projekt przepisów.

Elektronizacja procedur, związanych z zezwoleniami na pracę
Jednym z głównych celów planowanej ustawy jest realne skrócenie terminów wydawania decyzji, umożliwiających legalną pracę na terenie Polski. Cel taki realizować miała już styczniowa reforma. Obecne zmiany idą jednak jeszcze krok dalej, by rzeczywiście odciążyć urzędy i skrócić procedurę. W tym celu cała procedura, dotycząca wydania zezwolenia na pracę odbywać się będzie elektronicznie. W przypadku odwołania od decyzji także postępowanie odwoławcze będzie odbywać się w całości elektronicznie.

Nowe sposoby porównywania wysokości wynagrodzeń cudzoziemców
W planowanej ustawie nie ulegnie zmianie wymóg, zgodnie z którym zezwolenie na pracę można wydać lub oświadczenie o zatrudnieniu cudzoziemca można wpisać tylko na rzecz cudzoziemca, który otrzymuje wynagrodzenie nie niższe od wynagrodzenia rynkowego. Aby ułatwić urzędom ocenę tej przesłanki, dodana zostanie nowa funkcja w Centralnej Bazie Ofert Pracy (CBOP). Funkcja ta umożliwi urzędom ocenę wysokości wynagrodzenia oferowanego cudzoziemcowi w odniesieniu do wynagrodzenia rynkowego. Centralna Baza Ofert Pracy umożliwi urzędowi natychmiastowe porównanie, czy proponowane wynagrodzenie nie jest niższe niż wynagrodzenie na lokalnym rynku. Gdy proponowana kwota nie będzie odpowiadać rynkowym realiom, system informatyczny będzie automatycznie wskazywał urzędowi, że wynagrodzenie jest zbyt niskie.

Niezależnie od tego systemu, wojewódzkie urzędy pracy będą miały za zadanie przygotowywanie analiz dotyczących wynagrodzenia na lokalnym rynku. Analizy te będą stanowiły podstawę do ostatecznej weryfikacji przez urząd, czy proponowane wynagrodzenie odpowiada warunkom rynkowym. System informatyczny CBOP będzie stanowił dodatkową pomoc. Oba te rozwiązania kompleksowo ułatwiać będą urzędom ocenę wysokości wynagrodzenia. Dzięki ich zastosowaniu przyspieszeniu ulec ma także samo postępowanie przed urzędem.

Rezygnacja z „testu rynku pracy”
Zgodnie z proponowanymi rozwiązaniami w przypadku złożenia wniosku o zezwolenie na pracę nie będzie już konieczne uzyskanie informacji starosty o lokalnym rynku pracy. Starosta nie będzie musiał już przeprowadzić postępowania, sprawdzającego, czy dany wakat może zostać zaspokojony poprzez zatrudnienia bezrobotnego, zarejestrowanego w lokalnym urzędzie pracy. Ustawodawca doszedł do wniosku, że wobec niskiego bezrobocia na terenie Polski, a także dużego zapotrzebowania na pracę świadczoną przez cudzoziemców, wymóg ten niepotrzebnie przedłuża postępowanie.

Dzięki rezygnacji z konieczności przeprowadzania „testu rynku pracy” znacząco odciążone zostaną powiatowe urzędy pracy. Istotnemu skróceniu ulegnie także procedura uzyskania zezwolenia na pracę.

Rezygnacja z odrębnej procedury przedłużenia zezwolenia na pracę
Obecnie obowiązujące przepisy przewidują oddzielną procedurę przedłużenia zezwolenia na pracę na tym samym stanowisku. Zasadniczą różnicą pomiędzy wnioskiem o wydanie zezwolenia a jego przedłużenie jest to, że obecnie przy przedłużeniu nie ma obowiązku uzyskiwania informacji starosty. W związku z tym, że obowiązek uzyskania tej informacji zostanie w nowej ustawie zniesiony w każdym wypadku, ustawa rezygnuje z dwóch oddzielnych procedur.

Zachowane zostanie uprawnienie cudzoziemca do wykonywania pracy do momentu uzyskania przedłużenia zezwolenia, jeżeli wniosek o przedłużenie zezwolenia został złożony przed jego wygaśnięciem.

Zmiany w przesłankach wydania i odmowy wydania zezwolenia na pracę i oświadczenia o zatrudnieniu
Ustawa wprowadzi obligatoryjną przesłankę odmowy wydania zezwolenia na pracę lub wpisania oświadczenia o zatrudnieniu cudzoziemca. Nastąpi to w sytuacji, gdy pracodawca nie opłaca składek na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne lub zaliczek na PIT. Na podstawie obecnych przepisów w takich przypadkach urząd ma możliwość, lecz nie obowiązek odmowy wydania zezwolenia na pracę lub wpisania oświadczenia.

Doprecyzowane zostanie także, w jakich przypadkach urząd może odmówić udzielenia zezwolenia na pracę lub wpisania oświadczenia, gdy praca nie jest wykonywana bezpośrednio na rzecz zgłaszającego pracodawcy. Urząd wyda decyzję odmowną, gdy na podstawie umowy z pracodawcą cudzoziemiec wykonywałby pracę na rzecz i pod kierownictwem osoby trzeciej, nie mając statusu pracownika tymczasowego.

Dodatkowo ustawa wprowadzi fakultatywną przesłankę umożliwiającą odmowę udzielenia zezwolenia na pracę lub wpisu oświadczenia do ewidencji. Będzie nią sytuacja, w której cudzoziemiec w okresie 2 lat przed złożeniem wniosku posiadał zezwolenie na pracę lub oświadczenie o zatrudnieniu, wjechał do Polski w celu wykonywania pracy i realnie tej pracy nie wykonywał. Wyjątkiem będzie sytuacja, w której brak wykonywania pracy był usprawiedliwiony. Ma to ograniczyć sytuacje, w których cudzoziemcy fikcyjnie deklarują chęć pracy, a w rzeczywistości ich jedynym celem jest legalny wjazd na terytorium Polski lub szerzej Unii Europejskiej.

Całkowicie nową przesłanką przy zezwoleniach na pracę będzie wymóg, by wymiar czasu pracy nie był niższy niż ¼ etatu lub 10 godzin tygodniowo.

Przepisy dotyczące zmiany warunków pracy
Istotną zmianą względem obowiązującego stanu prawnego jest niezależna od podstawy zatrudnienia możliwość zwiększenia wymiaru czasu pracy lub liczby godzin pracy cudzoziemca w tygodniu lub miesiącu pod warunkiem proporcjonalnego podwyższenia wynagrodzenia. Nie wymaga to zmiany lub uzyskania nowego zezwolenia na pracę. Według nowej ustawy z takiego rozwiązania skorzystać będzie można w odniesieniu nie tylko do cudzoziemców zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, ale także na podstawie umów cywilnoprawnych. Takie samo rozwiązanie zastosowanie znajdzie przy oświadczeniach o powierzeniu pracy. Ze zmianą wiąże się obowiązek informacyjny.

Ustawa wprowadza także uproszczoną procedurę zmiany zezwolenia na pracę w sytuacji, gdy cudzoziemiec ma wykonywać pracę na warunkach innych niż określone z zezwoleniu. Jeżeli biorąc pod uwagę nowe okoliczności, zezwolenie i tak zostałoby wydane, wówczas wojewoda może w uproszczonym postępowaniu, bez pobierania odrębnej opłaty dokonać zmiany zezwolenia. Dotyczy to sytuacji, w których zmiana zezwolenia jest w ogóle wymagana.

Zmiany w oświadczeniach o zatrudnieniu
Ustawa przewiduje, że opłata za oświadczenie ustalana będzie w odpowiednim rozporządzeniu. Przepis wskazuje, że maksymalna opłata wynosić będzie 25% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Na dzisiaj nie wiadomo, jak zostanie ustalona opłata, jednak przepis sugerować może jej wzrost.

Ustawa zmienia także nazwę oświadczenia. Na podstawie nowych przepisów oświadczenie nazywane będzie oświadczeniem o zatrudnieniu cudzoziemca, a nie oświadczeniem o powierzeniu wykonywania pracy.

Zmiany w obowiązkach informacyjnych
Wszystkie obowiązki informacyjne związane z podjęciem, niepodjęciem, przerwaniem lub zakończeniem wykonywania pracy przez cudzoziemca wykonywane będą na podstawie planowanej ustawy w sposób elektroniczny za pośrednictwem portalu www.praca.gov.pl. Ważną zmianą jest znaczące skrócenie terminu, na jaki przerwanie pracy przez cudzoziemca zatrudnionego na podstawie zezwolenia na pracę wymaga poinformowania wojewody.

Obecnie są to 3 miesiące. Na podstawie planowanej ustawy, przerwa przekraczająca już 30 dni zobowiązywać będzie do przekazania odpowiedniej informacji wojewodzie. Ustawa określa także szczegółowo, w jakich dodatkowo przypadkach powstaje obowiązek informacyjny.

Delikatnej zmianie ulegną także terminy, w których przekazać należy informację o niepodjęciu pracy przez cudzoziemca, który wykonywać miał ją na podstawie oświadczenia o zatrudnieniu. W przypadku niepodjęcia, projekt ustawy przewiduje obowiązek poinformowania urzędu w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia pracy określonego w ewidencji (obecnie jest to 7 dni). Bez zmian pozostanie 7-dniowy termin na informację o podjęciu pracy przez cudzoziemca. Ponadto, pracodawca będzie musiał poinformować o tym, że cudzoziemiec nie podejmie pracy lub o tym, że zakończył pracę.

Podsumowanie
Główne cele ustawy to przyspieszenie postępowań poprzez ograniczenie liczby procedur oraz ich jak najpełniejszą elektronizację. Ponadto, zaletą ustawy jest uporządkowanie wszystkich kwestii, dotyczących zatrudniania cudzoziemców w jednym akcie prawnym. Jak wspomniałem we wstępie, ustawa nie została jeszcze przyjęta. W ramach Kancelarii na bieżąco monitorujemy wszelkie zmiany przepisów, dotyczących zatrudniania cudzoziemców. Udzielamy także pomocy w indywidualnych kwestiach. Będziemy na bieżąco informować o losach projektu ustawy.